ایاصوفیه

مهدی رضایی اردانی
جاذبه‌های گردشگری

ایاصوفیه، ودیعه‌ای میان ادیان

ایاصوفیه، کاندید هشتمین جایگاه عجایب جهان، یک شاهکار بزرگ معماری و یک بنای تاریخی مهم هم برای امپراتوری بیزانس (روم شرقی) و هم برای امپراتوری عثمانی به حساب می‌آید. ایاصوفیه زمانی یک کلیسا، بعداً یک مسجد و اکنون به موزه‌ای در جمهوری ترکیه تبدیل شده است؛ با این حال در این مدت همیشه ارزش و شکوه خود را حفظ کرده است. در این نوشته تیم تولیدمحتوای رابطینو نگاهی به این جاذبه گردشگری کرده است.

شهر اسرارآمیز استانبول از قرون متمادی میزبان تمدن‌های بسیاری بوده و امروزه نیز دارای ویژگی های فرهنگی متفاوتی است و مطمئنا ایاصوفیه ترکیبی کامل است که در آن می توان آثار این اقوام و فرهنگ‌های باستانی بخصوص عثمانی و بیزانس را زیر یک گنبد بزرگ رنگارنگ مشاهده کرد. بسیاری از بازدیدکنندگان ایاصوفیه را نماد صلح، هماهنگی و بردباری سیاسی می‌دانند.

تاریخچه ایاصوفیه

ایاصوفیه در سال ۵۳۷ پس از میلاد برای جمعیت مسیحی قسطنطنیه در زمان امپراتور ژوستینیانوس ساخته شد. اطلاعات بسیار کمی در مورد ساخت این بنا وجود دارد، اما در طول تاریخ طولانی خود به خوبی از گزند آسیب‌های جدی محفوظ مانده و چندین بار مرمت شده است.

ایاصوفیه در طول تاریخ برای اهداف مختلفی مورد استفاده قرار گرفته است؛ برخی از این موارد عبارتند از کلیسا یا مسجد بودن و خراب شدن در یک نقطه به دلیل سرقت مصالح آن. معروف‌ترین واقعه‌ی آن در زمان امپراتوری عثمانی، زمانی که سلطان محمد دوم قسطنطنیه را فتح کرد، در سال ۱۴۵۳ رخ داد که آن را به یک مسجد تبدیل کرد. در همین زمان بود که نام آن را “مسجد بزرگ استانبول” گذاشتند و به مکانی برای عبادت مسلمانان تبدیل شد. به عنوان یک مسجد، تحت مرمت‌هایی مانند افزودن مناره‌ها که نمای بنا را تغییر داد قرار گرفت. از این روی در طول سال‌ها، ایاصوفیه برای اهداف مختلفی تغییر یافته است. نمونه دیگری از این موارد زمانی است که در سال ۱۹۳۵ به عنوان موزه مورد استفاده قرار گرفت.

ایاصوفیه که در سال ۱۹۸۵ به عنوان میراث جهانی یونسکو اعلام شد، یک مکان دیدنی در ترکیه و یکی از زیباترین مساجد در جهان است.

موقعیت مکانی ایاصوفیه

ایاصوفیه در استانبول ترکیه واقع شده است؛ در بخش اروپایی شهر در منطقه سلطان احمد (شهر قدیمی)، در نزدیکی کاخ توپکاپی و چند قدمی هتل های سلطان احمد. فاصله‌ی آن تا فرودگاه بین المللی استانبول ۲۰ کیلومتر است.

معماری بی‌نظیر ایاصوفیه

یک شاهکار معماری را تصور کنید که مربوط به قرن ششم است که ابتدا به عنوان کلیسا، سپس مسجد و در نهایت به عنوان موزه مورد استفاده قرار گرفته است. این بنا به یکی از بناهای هنری و معماری پیشرو در جهان تبدیل شده است، بنابراین نه تنها گردشگران، بلکه مورخان، معماران، هنرمندان و باستان شناسان را نیز به خود جذب می کند. ایاصوفیه به دلیل معماری، شکوه، عظمت و کاربردی بودن نقش مهمی در دنیای هنر دارد. بنابراین در پاسخ به این سوال که «چه چیزی در مورد معماری ایاصوفیه بسیار جذاب است؟» باید گفت می‌توان دگرگونی ماهیت معنوی این بنای تاریخی را در جهان بی‌نظیر دانست.

هدف این بنا عبادت بوده و صدها سال است که ابتدا توسط مسیحیان سپس توسط مسلمانان به هدف خود ادامه داده است. این کلیسا به عنوان کلیسای جامعی ساخته شد که نمایانگر ویژگی‌های معماری مسیحی بود، اما پس از فتح امپراتور عثمانی، فاتح سلطان محمد، با افزودن ویژگی‌های اسلامی مانند مناره، لوستر، محراب و منبر بدون تخریب ویژگی‌های کلیسای مسیحی، به مسجد تبدیل شد. عدم دستکاری در ویژگی‌های مسیحی بنا و افزودن ویژگی‌های اسلامی، این بنا را به یک شاهکار معماری منحصر به فرد تبدیل کرده است.

حقایقی جالب درباره ایاصوفیه

سوفیا در زبان یونانی به معنای خرد است. وقتی نام کامل ایاصوفیه را به انگلیسی ترجمه می کنیم، حرم مقدس خداست.
ایاصوفیه در ۲۵ دسامبر به لوگوس که نفر دوم تثلیث مقدس بود تقدیم شد.
دو کلیسای دیگر به عنوان کلیسای خرد مقدس پذیرفته شدند، اما فقط ایاصوفیه ویران نشد.
وقتی کلیسا به مسجد تبدیل شد، مذبح، ناقوس‌ها، ظروف قربانی و نمادهای آن حذف شدند.
زمانی که ایاصوفیه یک کلیسا بود، شمایل نقره ای ۵۰ فوتی داخل آن تزئین می شد که اکنون در موزه به نمایش گذاشته شده است.
تنها گنبد زیارتگاه خدایان (پانتئون) رم در جهان کمی بزرگتر از گنبد ایاصوفیه می‌باشد.
ایاصوفیه در سال ۱۹۳۵ توسط اولین رئیس جمهور ترکیه مصطفی کمال آتاتورک به موزه تبدیل شد.
کلیسای ارتدکس شرقی به مدت ۱۰۰۰ سال بر روی ایاصوفیه به عنوان یک مکان مهم متمرکز بود.
مسجد سلطان احمد (مسجد آبی) در استانبول با الهام از ایاصوفیه طراحی شده است.
ایاصوفیه به عنوان موزه، امروزه دارای تأثیرات و ویژگی‌های مسیحی و اسلامی است.
ایاصوفیه دارای ۴۰ پنجره در قسمتی است که نمازگزاران در آن می نشینند و معروف به منعکس کننده نور عرفانی شناخته می شود.
وقتی گنبد ایاصوفیه روی آن سوار شد، دیوارها به دلیل سنگینی شروع به خم شدن به بیرون کردند. سپس دیوارهایی به عنوان تکیه‌گاهی برای گنبد ساخته شد.
یک ریاضیدان، یک دانشمند و یک فیزیکدان ایاصوفیه را طراحی کردند.
هنگامی که ایاصوفیه توسط سلطان محمد دوم به مسجد تبدیل شد، بسیاری از موزاییک‌ها و نقاشی های دیواری مسیحی گچ‌بری شدند.
ایاصوفیه به دلیل عظمتی که دارد از مایل‌ها دورتر قابل مشاهده است.
گلوله های توپ سنگی که توسط مهمت فاتح استفاده می شد، در نزدیکی ورودی ایاصوفیه به نمایش گذاشته شده است.
ایاصوفیه یکی از بناهای مهم استانبول است و نیاز به بازسازی و تعمیر مستمر دارد.
ایاصوفیه بر روی خط گسل ساخته شده است و زلزله می‌تواند سازه را خراب کند. باید اقدامات تقویت سازه جهت مقابله با این مشکل اعمال شود.
برخی از تعمیرات در ایاصوفیه امروزه در حال انجام است، اما قطعا نیاز به بودجه بیشتری دارد.